Blog #12: Het EDF, korte uitleg voor de tweede ronde

Politieke ernst met EDF; nationaal budget

Dat het de minister en staatssecretaris van Defensie ernst is om ook in Europees verband materieelprojecten te realiseren, blijkt direct uit de Defensienota die op 1 juni is verschenen: “Defensie investeert in EU-projecten voor capaciteitsontwikkeling door de nationale cofinanciering daarvoor te verruimen.” (pag. 34). Daarbij wordt een directe koppeling gelegd met de defensie- en veiligheidssector: “Via het EDF wordt [daarnaast] aanspraak gemaakt op financiering vanuit de EU. Deelname aan internationale projecten heeft een positief effect op de positionering van de Nederlandse defensie-industrie en de kennisinstellingen.“ (pag. 35). De bewindslieden spreken de wens uit om op bepaalde EDF-gebieden een voortrekkersrol te vervullen. Met een aparte begrotingsregel voor ‘meer Europese samenwerking’ (pag. 57) van €500 miljoen voor de periode 2023 t/m 2026 doen zij ook boter bij de vis, al moet blijken hoeveel hiervan specifiek voor EDF-cofinanciering beschikbaar wordt. Wat het ook wordt, het komt bovenop de €20 miljoen die Defensie en EZK in hun begrotingen 2021/2022 hebben opgenomen, waarvoor de NIDV zich sterk had gemaakt.

Doel EDF en coördinatie binnen Nederland

De NIDV ziet in de Defensienota 2022 een krachtige bevestiging van het in 2019 in gang gezette beleid t.a.v. Nederlandse inzet voor het EDF. Het is de bedoeling door het EDF de Europese defensiecapaciteiten te verbeteren en de Nederlandse Defensie en Technologische en Industriële Basis te versterken. De – op initiatief van de NIDV opgerichte – Interdepartementale Coördinatie Groep (ICG) Europese Defensie Samenwerking (EDS)¹ kan nu haar rol waarmaken. De Bijzonder Vertegenwoordiger EDS, generaal b.d. Tom Middendorp, staat klaar in de startblokken.

Tweede Kamer

Na de technische briefing van Defensie en EZK op 17 februari jl. én het rondetafelgesprek op 9 maart jl. (klik hier voor de position papers) is het debat van belang dat de Vaste Kamercommissie van Defensie heeft over het EDF. Een datum is nog niet bekend. Waar nodig zullen wij de Kamerleden van informatie voorzien.

EDF-budget

In het EDF is een bedrag van € 7 miljard (prijspeil 2018, €8 miljard in lopende prijzen) opgenomen voor de periode 2021-2027. De Europese koepel voor de defensiesector ASD, waarvan de NIDV lid is, heeft er bij de speciale bijeenkomst van de Europese Raad van Regeringsleiders van eind mei 2022 voor gepleit dit bedrag nog in deze planperiode te verhogen gezien de geopolitieke ontwikkelingen. Mede daarom zou het fijn zijn als de Nederlandse regering een mogelijk voorstel hiertoe van de Europese Commissie steunt. Het EDF-budget minimaal te brengen op het aanvankelijk beoogde bedrag van €13 miljard, is essentieel. In bovenstaande tabel is de opzet van dit EDF-budget opgenomen.

1 Samenstelling ICG EDS: de ministeries van Algemene Zaken, Defensie, Economische Zaken en Klimaat en Financiën, de bijzonder vertegenwoordiger EDS en NIDV. Directeur NIDV vertegenwoordigt ook VNO/NCW-MKB Nederland en FME.

Categorieën EDF-projecten

Op hoofdlijnen hebben de Europese Commissie en de Lidstaten bepaald welke categorieën van EDF-projecten er zijn. Voor de NIDV-achterban zijn er uitgebreide mogelijkheden. Voor het midden- en kleinbedrijf bestaan specifieke projecten. Aan de site van DG DEFIS wordt bovenstaande tabel ontleend.

Gang van zaken EDF

Nu er brede overeenstemming is dat het EDF een dominante factor gaat worden bij de vervulling van ook de Nederlandse behoeften, is het van belang de stand van zaken t.a.v. het EDF uiteen te zetten. Voor het EDF stelt de Europese Commissie, in overleg met de Lidstaten, jaarlijks een werkprogramma vast. De Nederlandse insteek daarvoor wordt binnen de ICG EDS afgestemd. Op basis van dat werkprogramma wordt de jaarlijkse calls for proposals gepubliceerd. Daarop kunnen consortia inschrijven bestaande uit tenminste drie bedrijven en / of kennisinstellingen (‘entiteiten’) uit verschillende landen. Daarna maakt de Europese Commissie de gunningsbeslissing bekend. In onderstaande tabel staan de belangrijkste jaarlijkse mijlpalen van het EDF.

[1] (niet alleen bestemd voor EDF)                            Tabel 3. Mijlpalen Europees Defensie Fonds

Het hoeft geen betoog dat het EDF voor Europa en de Lidstaten een volstrekt nieuwe ontwikkeling is. Dat betekent dat werkende weg ervaring wordt opgedaan, ook binnen de Nederlandse Gouden Driehoek. Hierna wordt per jaar op enkele bijzonderheden ingegaan.

2021

Defensie en de defensiesector zoeken vanaf 2020 hoe zij elkaar binnen het EDF kunnen versterken. Daarbij moeten industriepartijen wennen om 2 industriepartners buiten Nederland te vinden. Defensie heeft op haar beurt nog geen goed beeld met welke projecten zij haar capaciteiten wil versterken, maar daaraan wordt hard gewerkt. Een aantal matchmakingbijeenkomsten met onder meer bedrijven uit Duitsland, Frankrijk, België en Zweden is georganiseerd. Na intensieve, vaak projectmatige dialogen in het verband van ‘Gouden Driehoekjes’ zijn 44 Nederlandse ‘entiteiten’ betrokken bij de reacties op de calls van deze 1e jaarschijf van het EDF. Een aantal van deze entiteiten heeft ingeschreven op meer dan één topic. Deze bedrijven en kennisinstellingen weten inmiddels of Defensie en / of EZK hen steunt, al dan niet met financiële middelen. Die bijdrage wordt natuurlijk alleen uitgekeerd als de aanvrager deel uitmaakt van een consortium aan wie een EDF-topic wordt gegund. Spoedig (in juni/juli 2022) wordt de gunning van de projecten verwacht en wordt bekend welke Nederlandse entiteiten in welke topics gaan deelnemen en hoeveel subsidie daarvoor beschikbaar is. Daarna wordt de administratieve afhandeling in gang gezet, ook voor de Nederlandse cofinanciering.

2022

De matchmakingsessies met genoemde landen hebben ook een basis gelegd voor de 2e jaarschijf van het EDF. Begin dit jaar zijn wederom de ‘Gouden Driehoekjes’ bijeengekomen, zodat Defensie, de kennisinstellingen en de bedrijven hun inzet konden afstemmen. De Nederlandse onderhandelaars voor het werkprogramma hebben met de ICG EDS-leidraad hun inbreng in Brussel geleverd. Op 25 mei jl. is het werkprogramma op hoofdlijnen gepubliceerd. Op 33 topics kan in 2022 worden ingeschreven. De calls for proposals wordt in de maand juni 2022 verwacht. Voor 1 december a.s. moeten de consortia hun inschrijving indienen bij de Europese Commissie. Defensie heeft een bedrag van €110M beschikbaar waarmee EDF-topics kunnen worden gecofinancierd, maar zoals eerder geduid is dit bedrag niet alleen bedoeld voor cofinanciering. Van de ervaringen uit 2021 kan gebruik worden gemaakt, vooral die over hoe Defensie of EZK potentiële voorstellen ondersteunen met al dan niet Nederlandse cofinanciering. Ook nu zullen Defensie, EZK, de RVO en de NIDV er alles aan doen om geïnteresseerde bedrijven te ondersteunen. De ‘Netwerkdag Europees Defensie Fonds’ die de RVO en NIDV op 28 juni 2022 organiseren, is een aanrader! Dit gaat mooi samen met de Europese informatiedag en netwerkbijeenkomst in Brussel op 30 juni en 1 juli, die ook online zijn bij te wonen. Voor hulp bij het vinden van internationale partners is Marcel Walda namens de NIDV beschikbaar.

2023

Vanaf de 3e jaarschijf sturen de overheid en bedrijven meer strategisch bij de inzet van het EDF. Welke (toekomstige) behoeften van Defensie wil zij via het EDF realiseren, en waarop kunnen de industrie en kennisinstellingen zich voor de lange-termijn richten? Om de Nederlandse strategische inzet t.a.v. het EDF goed voor te bereiden, heeft de NIDV tijdens een strategische sessie in maart jl. Defensie en EZK geïnformeerd over haar hoofdlijnen voor EDF-inzet. Deze informatie gebruikt Defensie bij de bepaling welke projecten zij via het EDF wil realiseren, dit als uitvloeisel van de Defensienota 2022. Vanzelfsprekend is voor Defensie haar meerjarige behoefte leidend. De Nederlandse inzet wordt afgestemd in de ICG EDS. In 2023 heeft Defensie €120M gereserveerd en in 2024 en 2025 €135 per jaar voor Europese samenwerking waaruit EDF-topics kunnen worden gecofinancierd. Er mag vanuit worden gegaan dat deze lijn na 2025 wordt doorgetrokken. Het zou een goed signaal zijn van EZK als zij in haar begroting vanaf 2023, in lijn met de begrote €20 miljoen, ook structureel een bedrag zou opnemen in haar begroting. Daarmee kunnen projecten worden gecofinancierd waaraan Defensie (nog) geen behoefte heeft, maar die voor de industrie toch interessant zijn. Verwacht kan worden dat vanaf 2023 in een vroegtijdig stadium duidelijk is wat de gemeenschappelijke inzet is voor het EDF van de Nederlandse overheid, kennisinstellingen en bedrijven.

Voorloper EDF

Inmiddels wordt binnen Nederland ervaring opgedaan met de voorloper van het EDF, het EDIDP. Informatie over dit programma, waaronder betrokkenheid van Nederlandse bedrijven, vindt u op European Defence Industrial Development Programme (EDIDP).

Ook bedrijven moeten portemonnee trekken

Dat het Nederland serieus is om het EDF maximaal te benutten, is met bovenstaande duidelijk geworden. Het wordt een pad vol hobbels, maar hier liggen mogelijkheden waarop ook de defensiesector zich strategisch moet oriënteren. Daarbij mag niet worden vergeten dat het EDF drie financiële pijlers heeft:

1. De EDF-subsidie van de Europese Commissie (een percentage van de subsidiabele kosten);
2. Financiering van indirecte kosten tot het niveau van totale subsidiabele kosten in ontwikkelprojecten door Defensie en EZK;
3. Eigen middelen van de kennisinstellingen en industrie.

Het gaat ook voor onze sector om meerjarige investeringen. Niet alleen de grote Nederlandse bedrijven en kennisinstellingen, maar ook het midden- en kleinbedrijf heeft hier kansen om de vrede en veiligheid van Europa te dienen en het verdienvermogen te verhogen. Bij Defensie, EZK, de RVO én de NIDV is expertise beschikbaar om u van advies te dienen.

Tot slot

Met de Nederlandse inzet voor het EDF wordt de Nederlandse DTIB versterkt en daarmee de strategische autonomie van Europa. Met een sterke Europese defensiepijler wordt ook de Navo versterkt, die hoeksteen blijft van het Nederlandse veiligheidsbeleid. De geïnteresseerde bedrijven wordt geadviseerd om de Netwerkdag Europees Defensie Fonds op 28 juni van de RVO en NIDV bij te wonen.

Dank aan KTZ Escher

De NIDV wil graag woorden van dank uitspreken aan de kapitein-ter-zee Bart Escher, die per 1 juni 2022 met functioneel leeftijdsontslag is gegaan. Hij heeft bij Defensie, vooral in zijn rol als co-secretaris van de ICG EDS, grote stappen gezet om het EDF voor Nederland te brengen waar we nu staan. Op die basis kan worden voortgebouwd. Ik wens Bart namens u allen een gezond en lang pensioen toe!

8 juni 2022, Ron Nulkes, directeur NIDV, lid van de ICG EDS.