Actieagenda Productie- en leveringszekerheid munitie en defensiematerieel

Daarbij hoort ook het identificeren van de benodigde randvoorwaarden. Met als uiteindelijk doel om te komen tot een defensie-industriebeleid dat zorgt voor het zicht op continuïteit dat bedrijven nodig hebben om te kunnen investeren in R&D en opschaling.

Kamerbrief met actielijnen

In de kamerbrief Actieagenda Productie- en leveringszekerheid munitie en defensiematerieel, die afgelopen vrijdag aan de Tweede Kamer is gestuurd, worden de eerste plannen voor opschaling, productie- en leverzekerheid beschreven.

Het doel van de beschreven agenda is tweeledig: zowel als krijgsmacht binnen 5 jaar materieel-gereed en gevechtsklaar zijn voor een groot conflict, als om Oekraïne blijvend te kunnen ondersteunen. Uit de brief:

“De focus van de aanpak ligt op de uitbouw van de Nederlandse kennis en industriële basis, bij voorkeur op hoogwaardige (wapen)systemen. Dit biedt industriële ontwikkelkansen ook voor de export. De agenda voeren we uit met het bedrijfsleven, kennisinstellingen en de financiële sector en is in gezamenlijkheid tot stand gekomen. Dit is namelijk geen zaak van alleen de overheid, maar een gedeelde opgave, die ook haar weerklank moet vinden in de samenleving”

Om de agenda te realiseren zijn drie actielijnen geformuleerd:

1. versnellen productie en levering munitie en materieel
2. ontwikkeling en adoptie nieuwe technologieën
3. aanpassen randvoorwaarden voor de defensie-industrie aan het nieuw ontstane speelveld.

Concreet genoeg?

De NIDV is blij met de inzichten, actielijnen en initiatieven uit deze kamerbrief. Het is een eerste aanzet tot een interdepartementale aanpak van de knelpunten in de defensie- en veiligheidsindustrie. Knelpunten op het gebied van aanbesteden, financieren en opschaling die onze deelnemers ook ervaren. Als de knelpunten ook daadwerkelijk opgelost worden, kan de NL DTIB investeren in opschalen en versnellen van productie. Ook de internationale (Europese) positie van de NL DTIB zal sterker worden als we werken aan een eerlijker speelveld, onder andere met gebruikmaking van het Industriële Participatie-instrument. De komende tijd zullen wij actief in gesprek blijven om ervoor te zorgen dat deze initiatieven en inzichten ook daadwerkelijk leiden tot concrete aanpassing van regelingen, acties en contracten. Want hoewel de brief een grote verandering in de goede richting beschrijft, gaat het altijd weer om het ook daadwerkelijk doorvoeren van die veranderingen in de praktijk.

Hieronder volgt een samenvatting van de actielijnen. De gehele kamerbrief met daarin per actielijn de aanleiding, acties en reeds behaalde resultaten is onderaan deze pagina te downloaden.

Versnellen productie en levering munitie en materieel

Doelstelling: Het versnellen van de productie van munitie en materieel en het terugdringen van risicovolle strategische afhankelijkheden in de keten samen met EU en NAVO-partners.

Dit doet de Defensie door zoveel mogelijk vraagbundeling in EU en NAVO verband, via langlopende raamcontracten gezamenlijke aanschaf. Indien co-productie noodzakelijk is met partners buiten de EU, dan wordt ingezet op actieve participatie door de Europese en Nederlandse defensie-en veiligheidsindustrie. Deze EU-defensiesamenwerking draagt bij aan de beoogde interoperabiliteit en uitwisselbaarheid van (sub)systemen of componenten. Binnen NAVO-verband streeft defensie ook naar verdere standaardisatie van wapensystemen en vergroting van gebruikersgroepen van landen met dezelfde (wapen)systemen. Om de versnelling en vergroting productie te kunnen maken, moeten nationale plannen-van-eisen en certificeringsprogramma’s zoveel mogelijk worden geharmoniseerd. Nederland onderzoekt ook mogelijkheden om de productie van munitie in Europa te vergroten en verkent nichecapaciteiten waarin het een leidende rol kan spelen.

Noodzaak ontwikkeling en adoptie nieuwe technologieën

Doelstelling: Investeren in structurele ontwikkeling nationale technologiegebieden waar Nederland een concurrerend voordeel en industriële Nederlandse capaciteit beschikt waarmee opschaling hoogtechnologische (wapen)systemen kan worden gerealiseerd, samen met bestaande regionale ecosystemen; startend met onbemenste systemen, ruimtevaart, smart materials en maritieme maakindustrie.

Deze actielijn richt zich op het versterken van nationale technologiegebieden waar Nederland een concurrentievoordeel heeft, zoals onbemande systemen, ruimtevaart, slimme materialen en de maritieme maakindustrie. Het recente conflict in Oekraïne illustreert hoe nieuwe technologieën het verloop van conflicten kunnen beïnvloeden, waardoor Nederland moet investeren in zowel bewezen als opkomende wapensystemen.

Nederland beschikt over een sterke kennisbasis en een goed ontwikkeld innovatie-ecosysteem, maar het ontbreekt aan schaal om op wereldniveau te concurreren. Het Actieplan Onbemenste Systemen (APOS) is gelanceerd om Nederland internationaal koploper te maken in de productie van onbemande systemen. Dit omvat samenwerking tussen de overheid, kennisinstellingen en het bedrijfsleven, evenals betrokkenheid bij internationale coalities zoals de Drone Capaciteiten Coalitie. Om deze inspanningen te ondersteunen, is een industrieel innovatieprogramma nodig, gericht op het maximaliseren van snelheid en flexibiliteit in productievolume.

De ontwikkelingen op dit gebied gaan snel en de urgentie is hoog. Daarom is een directe impuls gewenst voor het Nederlandse eco-systeem zodat kan worden opgeschaald. Vervolgens is – voor de lange termijn – een industrieel innovatieprogramma nodig, gericht op het maximaliseren van snelheid en flexibiliteit in productievolume. Dit alles vraagt een andere aanpak voor het plannen en inkopen van Defensie.

Samenwerken met EU-partners en NAVO-bondgenoten is nodig om defensie-ecosystemen op lange termijn te versterken en te profiteren van internationale defensie-industriële samenwerking.

Aanpassen randvoorwaarden voor de defensie-industrie

Doelstelling: benutting van ruimte binnen bestaande wet- en regelgeving en aanpassing nationale en Europese randvoorwaarden, het aanpassen interne procedures, publiek-private verantwoordelijkheden en rollen; passend bij voorbereidende stappen richting een ‘oorlogseconomie’ als randvoorwaarde voor het realiseren van het opschalen van de productie en het verbeteren van de leveringszekerheid.

Om te kunnen voldoen aan de eisen van een mogelijke ‘oorlogseconomie’ zijn aanpassingen noodzakelijk van de randvoorwaarden. Deze moeten meegroeien met de veranderde situatie en het hoge ambitie niveau op het gebied van productieopschaling, versnelling en leveringszekerheid. Defensie neemt het voortouw in het faciliteren van deze veranderingen, in samenwerking met andere departementen, overheden, bedrijven en kennisinstellingen.

De aanpak bestaat uit 4 delen:

• Opschaling faciliteren door een vernieuwde inkoopstrategie:

Het oude principe het beste product voor de beste prijs wordt vervangen. Voortaan wordt in de aanbestedingsafweging nadrukkelijk meegenomen waar het product, onderdeel of grondstof vandaan komt. Bij aanbestedingen gaan nationale veiligheidsbelangen een nadrukkelijkere rol spelen. Ook de versterking van de Europese en Nederlandse defensie- en veiligheid gerelateerde technologische industriële basis (NLDTIB) wordt sterker meegewogen.

• Betere toegang defensie industrie financiering

Uit onderzoek is gebleken dat er financieringsmogelijkheden zijn voor de Defensie-industrie mits er duurzame businesscases voor de bedrijven gerealiseerd worden; deze voor de kapitaalverstrekkers tot marktconforme risico-rendementsverhoudingen leiden en kapitaalverstrekkers bij hun eigen beleid met betrekking tot internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen (IMVO) en/of ESG-voorwaarden rekening houden met het veranderende veiligheidsbeeld in Europa. De knelpunten voor financiering liggen dus niet alleen bij de kapitaalverstrekkers, maar ook bij de overheid als opdrachtgever. En die heeft verschillende instrumenten tot haar beschikking, zoals innovatiegericht inkopen, verlengen looptijd contracten en innovatieprogramma’s.

Defensie en Economische Zaken en Klimaat richten het Security Fund op. Het SecFund richt zich op de financiering van innovatieve ondernemingen (startups) binnen het veiligheidsdomein, met een maximale investering van 5 mln. euro per onderneming. Het fonds investeert in startups die met hun product of dienst bijdragen aan de gewenste (toekomstige) behoeftes van Defensie. In 2025 storten beide ministeries een eerste bijdrage van in totaal € 25 miljoen in dit fonds.

• Sectoraal wetsvoorstel voor de defensie-industrie

Een sectoraal wetsvoorstel voor de defensie-industrie wordt ontwikkeld, met onder andere een investeringstoets en veiligheidsverklaringen voor bedrijven. Dit moet bijdragen aan het versterken, beschermen en internationaal beter positioneren van de Nederlandse defensie-industrie. Daarnaast is het voornemen om in dit wetsvoorstel marktordeningsaspecten op te nemen. Hierbij moet gedacht worden aan het opleggen van verplichtingen aan aangewezen bedrijven om onder andere voldoende productie- en innovatiecapaciteit beschikbaar te stellen voor Defensie, publiek-private samenwerking mogelijk te maken op het gebied van voorraadvorming van halffabricaten en grondstoffen, en maatregelen te treffen om ecosystemen te versterken. De vorm hiervan wordt momenteel nader onderzocht en uitgewerkt.