Europa

Interdepartementale Coördinatiegroep (ICG) Europese Defensiesamenwerking (EDS) 

Voor industriele aspecten op het gebied van Defensie en Veiligheid trekt de Nederlandse regering samen op met de NIDV in de Interdepartementale Coördinatiegroep (ICG) Europese Defensiesamenwerking (EDS). Daarin vertegenwoordigt de NIDV ook niet-NIDV-deelnemers, zoals VNO/NCW MKB Nederland en de FME. Actief worden daarnaast andere samenwerkingen gezocht om onder meer civiele toepassingen ook geschikt te maken voor militaire toepassing (spin in). In de ICG EDS wordt de Nederlandse inbreng bij Europese samenwerking en het daarbij benodigde aanvullende Nederlandse beleid afgestemd. Om de belangen in de ICG goed te behartigen, heeft de NIDV een beleidsplatform opgericht, de NIDV Industrie en Kennisinstellingen Advies Groep (NIKAG EDS). De in de NIKAG vertegenwoordigde organisaties adviseren directeur NIDV over zijn inbreng in de ICG ÉDS en kunnen ook over andere onderwerpen advies uitbrengen. 

Europese Defensiefonds (EDF) 

Het Europese Defensiefonds – kortweg EDF – is aangekondigd in september 2016. Het gaat om een Europees subsidiefonds van € 7 miljard voor de jaren 2021-2027. De Europese militaire capaciteiten én het concurrentie- en innovatieve vermogen van de Europese DTIB worden hiermee versterkt. Grondslag van het EDF is art. 173 Verdrag inzake de werking van de Europese Unie (VWEU). De doelstelling van het EDF is het stimuleren van het Europese industriële potentieel voor innovatie, onderzoek en technologische ontwikkeling. Met de Regering werkt de NIDV nu aan de uitvoering van dit EDF. Het proces verloopt als volgt. Per jaar nodigt de Europese Commissie na coördinatie met de Lidstaten bedrijven en instellingen uit tot het doen van voorstellen (call for proposals).  

Informatie over de Nederlandse realisatie van de 1e call van het EDF (2021) treft u in nidv-internationale-samenwerking-blog-\#15.  

De voorstellen naar aanleiding van de 2e EDF call (2022) zijn eind november ingediend bij de Europese Commissie. Medio 2023 worden de uitslagen verwacht. Behulpzaam was de Stoplichtlijst-EDF-prioriteiten-Defensie.pdf (nidv.eu) stoplichtenlijst met projecten die Defensie en EZK wel, mogelijk of niet kunnen steunen. 

Met de regering wordt overlegd over een meerjarige, strategische Nederlandse inzet voor EDF-projecten.  

Tegelijkertijd wordt gewerkt aan de voorbereidingen van de 3e EDF call, waarvan de call for proposals medio 2023 wordt verwacht.  

Het EDF is voorafgegaan door een tweetal proefprogramma’s voor research en capaciteitsontwikkeling, het Preparatory Action on Defence Research (PADR) en het European Defence Industrial Development Programme (EDIDP). Uit zowel het PADR als EDIDP zijn lessen getrokken voor de wijze waarop het EDF feitelijk vorm heeft gekregen. Duidelijk is bijvoorbeeld dat ruimte bestaat voor bedrijven met zeggenschap van buiten de EU, mits aan bepaalde voorwaarden kan worden voldaan.  

Om de toegang tot het EDF te vergemakkelijken, zijn national focal points (NFP’s) ingesteld. De RVO en de NIDV zijn de NFP’s voor Nederland. NFP’s ondersteunen de uitvoering van het EDF in nauwe samenwerking met DG DEFIS. Zij onderhouden contact met belanghebbenden, vooral aanvragers en potentiële aanvragers, verstrekken informatie en advies aan potentiële aanvragers en begunstigden van het EDF-programma en helpen bij het opzetten van partnerschappen, gedurende de hele EDF-levenscyclus. 

PERMANENTE GESTRUCTUREERDE SAMENWERKING (PESCO)  

De mogelijkheid voor Lidstaten om – op vrijwillige basis – deel te nemen aan permanente gestructureerde samenwerking (PESCO) op het gebied van veiligheid en defensie werd geïntroduceerd door artikel 42, lid 6, van het Verdrag betreffende de Europese Unie (VEU). Protocol nr. 10 bepaalt dat PESCO openstaat voor alle lidstaten met hogere capaciteiten. Zij verbinden zich om defensiecapaciteiten intensief te ontwikkelen.  

Aan PESCO nemen 25 Lidstaten deel. Het stelt Lidstaten in staat gezamenlijk plannen te maken, te ontwikkelen en te investeren in gedeelde capaciteitsprojecten, en de operationele paraatheid en bijdrage van hun strijdkrachten te vergroten. Het uiteindelijke doel is om de beschikbare middelen te optimaliseren en de algehele doeltreffendheid te verbeteren, met het oog op de meest veeleisende missies en operaties. Daarmee wordt bijgedragen aan de verwezenlijking van het ambitieniveau van de Unie. Sinds maart 2019 zijn er circa 60 projecten actief. 

Waar het EDF is gericht op industriele samenwerking, is PESCO vooral gericht op samenwerking tussen Lidstaten. PESCO heeft echter wel degelijk een industrieel belang. Elke twee jaar hebben Lidstaten de mogelijkheid om nieuwe voorstellen in te dienen voor PESCO-projecten. Daarbij kan een rol worden weggelegd voor industriepartijen. Ook kan een PESCO-project leiden tot een EDF-project.  

In 2023 kunnen Lidstaten voor de vijfde keer PESCO-projecten aanmelden. De NIDV heeft het ministerie van Defensie verzocht ook vanwege industrieredenen deel te nemen aan PESCO-Projecten.  

EUROPEES AANBESTEDEN VERSUS ART. 346 VWEU 

Met Europese Richtlijn 81 van 2009, in Nederland geïmplementeerd in de Aanbestedingswet op Defensie- en Veiligheidsgebied (ADV), heeft de EU vanaf 2013 ingezet op een open en transparante Europese markt voor defensie- en veiligheidsmaterieel. De Richtlijn en daarmee ook de ADV moeten bijdragen aan het zoveel mogelijk bereiken van level playing field op de Europese defensiemarkt met ruimte voor productie en verkoop en de innovatieve industrie. Ruim tien jaren na haar introductie kan worden gesteld dat de doelstelling van Richtlijn 81 niet is behaald. Nog geen 20% van het financieel volume van Europese Defensieprojecten is aanbesteed volgens de communautaire Richtlijn 81. De Lidstaten hebben in totaal nog geen handvol majeure militaire projecten langs deze weg aanbesteed. Grensoverschrijdende inschakeling in de waardeketen op basis van de richtlijn heeft nauwelijks plaatsgevonden. 

Ook op de Defensiemarkt is het moeilijk gebleken deze met politiek-juridische middelen te sturen. Hoewel alle Lidstaten de richtlijn hebben geïmplementeerd, blijven zij van hun soevereine bevoegdheid gebruikmaken door art. 346 VWEU toe te passen waarbij haar nationale defensieindustrie een preferente positie verkrijgt. Veelal blijft een defensieopdracht dan binnen de nationale waardeketen. 

EUROPEES INNOVATIE FONDS 

De Europese Unie werkt aan een innovatiefonds. U vindt HIER EU Defence Innovation Scheme (europa.eu) meer informatie. Dit fonds wordt begin 2023 operationeel. Met dit fonds worden vooral innovatieve bedrijven in de EU op weg geholpen hun dual use ideeën op de markt te brengen. Naast financiële middelen van de EU wordt ook van Lidstaten een bijdrage gevraagd en worden andere publieke en private financierders ingeschakeld. 

EUROPESE BELANGENBEHARTIGING 

De NIDV is aangesloten bij de Europese koepelorganisatie AeroSpace and Defence Industries Association of Europe (ASD). Via ASD worden contacten gelegd met vertegenwoordigers van de Europese instituties. In de ASD worden relevante onderwerpen in zowel het veiligheids- als defensie domein besproken. Een kleine greep: 

• Het Strategisch Kompas 
• De EU Industrie Strategie 
• Het Europese Defensiefonds 
• Permanent Gestructureerde Samenwerking 
• Technologische Soevereiniteit 
• Veiligheidsgerelateerd technologisch onderzoek 
• Het actieplan voor synergie tussen civiele (waarin veiligheid) , defensie en ruimtevaartprogramma’s 
• EU prioriteiten als duurzaamheid en digitalisering 

Ook onderhoudt de NIDV directe contacten met de National Defence Industry Associations (NDIAs) uit verschillende Europese landen, zoals Duitsland en Frankrijk, maar ook met een tiental associaties in kleinere Europese lidstaten. Dat gaat om de “NIDV’s” van Denemarken, Estland, Finland, Griekenland, Ierland, Kroatië, Letland, Noorwegen, Oostenrijk, Portugal, Tsjechië en Zweden.  

Daarnaast  onderhoudt de NIDV met de instituties van de Europese Unie goede contacten zoals het Europese Parlement en Europese Commissie.  

EUROPEES NETWERK VAN DEFENSIEGERELATEERDE REGIO’S (ENDR) 

Het European Network of Defence-related Regions | ENDR | Netherlands Industries for Defence and Security (NIDV) ENDR is in 2016 opgericht door de Europese Commissie en heeft drie doelstellingen: 

• Regionale organisaties en clusters samenbrengen om best practices uit te wisselen over het ontwikkelen van (defensiegerelateerde) ontwikkelingsstrategieën voor tweeërlei gebruik, met inbegrip van de integratie van industriële en onderzoeksactiviteiten op defensiegebied, alsmede het ondersteunen van defensiegerelateerde midden- en kleinbedrijven;  
• Faciliteren van de informatiestroom over financieringsmogelijkheden (zoals het EDF en Europese structuur- en investeringsfondsen).  
• Bevordering van de ontwikkeling van regionale excellentieclusters. 

De NIDV is in het ENDR aangemerkt als de Nederlandse regio / cluster voor de Nederlandse Defensie- en Veiligheidssector.  

European Raw Materials Alliance 

De  NIDV is aangesloten bij de European Raw Materials Alliance. ERMA voert een Europees actieplan uit met maatregelen om de afhankelijkheid van Europa van grondstoffen van derde landen te verminderen, het aanbod uit zowel primaire als secundaire bronnen te diversifiëren en de hulpbronnenefficiëntie en circulariteit te verbeteren, terwijl verantwoorde inkoop wereldwijd wordt bevorderd. 

EUROPEES DEFENSIEAGENTSCHAP 

Het Europees Defensieagentschap (EDA) is een intergouvernementeel agentschap. Het valt onder het gezag van de Raad van de EU, waaraan het rapporteert en waarvan het richtlijnen ontvangt. De hoge vertegenwoordiger van de Unie voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid is hoofd van het Agentschap. De NIDV neemt deel aan de halfjaarlijkse bijeenkomsten van de chief executive van EDA met de directeuren van de Europese NDIAs.