Innovatief aanbesteden
De Nederlandse overheid koopt jaarlijks voor miljarden aan diensten en producten in van private partijen. Door slim in te kopen heeft de overheid een grote impact maken op de Nederlandse maatschappij en welvaart. De NIDV stimuleert een bewust inkopende overheid waarbij de overheid haar aanbestedingen gebruikt om innovatie, werkgelegenheid, strategische autonomie en duurzaamheid te stimuleren.
Kansen voor Nederland
De manier waarop Defensie aanbestedingen in de markt zet, heeft een grote impact op de Nederlandse defensie- en veiligheidsindustrie en de innovatie en technologie die zij ontwikkelen en behoud. In de Defensie Industrie Strategie (DIS 2018) heeft het kabinet aangegeven op welke kennis en capaciteiten van het bedrijfsleven en kennisinstellingen nodig zijn en wat nodig is om deze te behouden. Door te kiezen voor het ontwikkelen van nieuwe technologieën, opdrachten in Nederland weg te zetten, prestatiecontracten en met launching customership heeft de overheid goede instrumenten in handen waarmee het strategisch kan aanbesteden. De NIDV ziet echter ook dat deze instrumenten nog niet volledig worden benut waardoor kansen blijven liggen.
Het huidige standpunt van het kabinet is om materieel aan te kopen van de plank, tenzij er zwaarwegende (financiële) redenen zijn om dit niet te doen.3 Tegelijkertijd worden er in de DIS 2018 een aantal domeinen aangemerkt als strategisch belangrijk en wil Defensie een actieve rol spelen bij de militaire kennisontwikkeling.
Launching Customership
Met het begrip launching customership wordt bedoeld dat de overheid als afnemer kiest om voorop te lopen en een stimulerende, lancerende rol speelt bij de toepassingen van nieuwe techniek en technologie. Launching Customership kan op twee manieren worden ingevuld. Het kan enerzijds gaan om een product in de eindfase van ontwikkeling. Of om een (sub)systeem dat is voortgekomen uit eerdere samenwerking. Met het optreden als launching customer kunnen de belangrijke en innovatieve technologiegebieden verder worden uitgewerkt en kan het vertrouwen in Nederlandse producten worden vergroot. Daarnaast wordt een basis gecreëerd voor verdere productie en verkoop op de nationale en internationale defensiemarkt. Aansprekende militaire voorbeelden waarbij Defensie als launching customer heeft opgetreden zijn o.a. de SMART-L radar, de Squire-radar en de Goalkeeper. Door als launching customer op te treden kan Defensie als eerste gebruikmaken van nieuwe technologieën, heeft het grote invloed op de eisen en het concept en draagt het actief bij aan de toekomstige kansen voor het Nederlandse bedrijfsleven.
Van de plank aankopen (COTS/MOTS)
De grote tegenhanger van launching customership en innovatief aanbesteden zijn Commercial/Military Off The Shelf (COTS/MOTS). Daarbij wordt gekeken of technologie en producten al beschikbaar zijn en zodoende met minimale aanpassingen kunnen worden aangekocht. Dit kan kostenbesparend en met minder risico’s gepaard gaan. Voor maaltijdpakketten is er namelijk minder belang of kans en om te innoveren dan bij grote wapensystemen of IT.
Bij wapensystemen en militaire producten heeft van de plank kopen grote nadelen. Ten eerste is het innovatiepotentieel bij aankopen van de plank minimaal en is de kans groot dat er naar een buitenlandse leverancier wordt uitgeweken die al de benodigde technologie en producten heeft ontwikkeld. Ten tweede wordt er geïnvesteerd in technologie die reeds bestaat en daardoor al verouderd is op het moment dat het de organisatie instroomt.
Dossier Defensie-Industrie strategie
Artikel 364 en Aanbestedingswet Defensie en Veiligheid (jaar)WWEU
Europese overheden en publieke organisaties hebben de wettelijke verplichting om hun behoeften transparant en op een eerlijke manier te verwerven. Naast de algemene Aanbestedingswet 2012 is er voor militaire en gevoelige diensten en producten een Aanbestedingswet op Defensie- en Veiligheidsgebied (ADV 2012). Gevoelig materiaal is bestemd voor veiligheidsdoeleinden, waarbij sprake is van geheimhouding (rubricering) met het oog op de nationale veiligheid. De ADV is specifiek bestemd op de gevoeligheden die samengaan met opdrachten voor of rond militair- en gevoelig materiaal. De uitzondering van de ADV is gebaseerd op de uitzonderingsbepaling artikel 346 van het Verdrag over de werking van de Europese Unie.
Geen gewone markt
De defensiemarkt is geen gewone markt van vraag en aanbod. Militaire- en dual-use goederen zijn zwaar gereguleerd en kunnen niet vrij worden verhandeld. Daarnaast zijn veel staatsbedrijven actief en worden veel producten en technologieën in partnerschap met, of in opdracht van, overheden ontwikkeld en geproduceerd. Ook hebben defensiecontracten vaak een lange looptijd in verhouding tot de civiele markt. Tegelijk liggen er op de defensiemarkt veel kansen voor ondernemers die bereid zijn om zich te verdiepen en zich voor langere tijd de committeren.